Licht op de dramadriehoek: Stap uit de slachtofferrol

Het leven is niet eerlijk. Als je niet flink bent, als je niet doet wat anderen zeggen en van je verwachten, als je geen goede punten haalt, … dan ben je niks waard, dan word je vergeten, dan ben je niemand. Dat was mijn idee over de wereld en over het leven toen ik opgroeide. Wanneer ik nu terug kijk op de eerste dertig jaar van mijn leven, zie ik hoe verdwaald ik was. Compleet vastgelopen in de dramadriehoek.

In de wat? Ik weet het, daar had ik ook nog nooit van gehoord totdat ik jaren geleden het boek ‘De hoeders van de aarde’ van Alberto Villoldo las. Mijn spreekwoordelijke euro viel toen ik las dat we onszelf, in ons hoofd, constant verhalen vertellen. En in die verhalen zijn er meestal drie hoofdrollen: het slachtoffer, de dader en de redder. Ik zag hoe dat klopte voor over hoe ik naar mijn leven keek. Het was een ‘aha-moment’, ééntje dat nog lang zou nazinderen. Ik zag het niet alleen bij mezelf, maar ook in mijn omgeving.

Je zal verbaasd zijn te lezen dat bijna iedereen, ooit wel in deze dramadriehoek verzeild geraakt. Iedereen... ook jij dus. Lees je even mee?

De dramadriehoek

De dramadriehoek is een begrip uit de psychologie, meer bepaald uit de psychologische tak Transactionele Analyse. Transactionale Analyse gaat specifiek over je persoonlijkheid als mens en bestudeert je gedrag en de manier waarop je communiceert.

De basisgedachte hierbij is ‘ik ben Ok, jij bent Ok’.

De dramadriehoek, ook wel Karpman-driehoek genoemd, is een eenvoudig model dat bedacht werd door Stephen Karpman, een leerling van Carl Jung. Dit model wordt gebruikt om je gedrag en communicatie ten opzichte van anderen te analyseren.

Of anders gezegd, de dramadriehoek laat je eenvoudig zien welke rol jij opneemt in je leven. Zowel ten opzichte van andere mensen, als in de situaties die jij in je dagdagelijkse leven tegenkomt.

Rollenspel

De dramadriehoek is eigenlijk een rollenspel dat we onbewust spelen. Elk van de rollen is gebaseerd op het feit dat de ene zich meer of minder vindt dan de andere.

Tegelijk verhindert het spelen van deze rollen dat we de verantwoordelijkheid opnemen voor ons eigen stuk, voor ons eigen gedrag. In dit rollenspel spelen we niet één rol. Integendeel, we spelen ze allemaal, meestal afwisselend en soms zelfs tegelijkertijd. Het slachtoffer wordt telkens onrecht aangedaan door de dader waardoor de redder ten tonele verschijnt om het slachtoffer te redden en de dader te straffen.

Waarom spelen we deze rollen? Omdat het gemakkelijk is. Jij hebt het niet gedaan, het was de schuld van de ander. Omdat er in dit rollenspel een schijnbare winnaar is. Omdat we niet beter weten.

Slachtofferrol

Het slachtoffer speelt de hoofdrol in de dramadriehoek. Zonder slachtoffer, geen dader en geen redder.

Als slachtoffer heb je altijd pech. Je lijkt wel voor het ongeluk geboren. Overal waar je komt, achtervolgt het ongeluk jou. Zelfs al lijkt het de goede kant op te gaan, het ongeluk staat net om de hoek te wachten.

Je bent een lijdend voorwerp, angst voor van alles en nog wat. Angst voor ‘wat zullen de mensen zeggen/denken’, angst om te falen, angst om niet goed genoeg te zijn, angst om verlaten te worden...

Daarenboven heb je altijd iemand nodig om je uit de nood te helpen en ben je hierdoor zo goed als volledig afhankelijk van anderen.

Jij bent zo klein, kwetsbaar en gewoonweg minderwaardig dat je het zelfs niet waagt om op eigen kracht iets te verwezenlijken. Dat is toch gedoemd om te mislukken.

Het leven is echt compleet tegen jou, het overkomt je. Als er iets gebeurt, is het altijd de schuld van een ander. En wat er ook gebeurt, het is aan een ander om het voor jou op te lossen.

Wat iemand in de slachtofferrol zoal zou zeggen:

• Waar heb ik dat nu weer aan verdiend?

• Kan er nu nooit eens iets goed gaan!

• Daar heb ik niets mee te maken! Het was Jefke zijn taak om daar op te letten.

• Dokter, ik heb toch zo’n last van mijn maag en mijn darmen. U moet mij genezen!

• Ja maar, ik heb toch het recht om mij slecht te voelen. Er is mij werkelijk onrecht aangedaan!

Aanklager – dader

De aanklager, de dader is de slechterik in het verhaal van de dramadriehoek. Nee, niet zo’n slechterik die je op tv ziet zwaaien met zijn revolver om een bankoverval te plegen.

Nee, hier gaat het in de eerste plaats over de ‘slechterik’ die in het dagelijks leven onbewust iets verkeerd zegt of doet. Over de ‘slechterik’ bij wie zijn emmertje zo vol gelopen is, dat hij de verkeerde mensen op het verkeerde moment afsnauwt, uitscheldt.

En neen, hij bedoelt dat niet slecht. Hij heeft toch zeker wel gelijk als hij opmerkt dat een ander iets fout doet. Dat hij daarmee een ander zijn gevoelens kwetst, merkt hij niet. Dat hij dat doet om zich beter over zichzelf te voelen, dat is een complete blinde vlek.

Wat iemand in de rol van aanklager – dader zoal zou zeggen:

• Kijk toch uit man! Zie je niet dat ik hier loop?!

• Kom, geef dat maar aan mij. Ik zal dat wel doen, als ik moet wachten tot jij daar mee klaar bent, kan ik het beter zelf doen.

• Allee, wat doe je nu? Heb jij op school nooit geleerd…

• Zeg, heb je al gezien wat die nu weer aan heeft vandaag?

Redder

In de dramadriehoek is de glansrol voor de redder. Op het eerste zicht lijkt dit de betere rol van de drie. Wie wil er nu geen redder zijn? In het verhaal van de dramadriehoek is deze rol echter niet beter dan de andere twee. Het is en blijft een rol in een driehoeksverhouding van beter of slechter zijn dan de ander.

Ook al heb je als redder de beste bedoelingen om anderen te helpen, in de dramadriehoek doe je dit vanuit de gedachte dat het slachtoffer redding nodig heeft. Hierdoor stel jij jezelf als redder boven het arme slachtoffer, dat jouw hulp nodig heeft om beter te worden. Op korte termijn werkt dit. Bovendien is het slachtoffer jou dankbaar, waardoor jij je nog beter voelt in je rol als redder. Op lange termijn moet je echter toegeven dat het slachtoffer hier niet echt beter, maar enkel afhankelijk van wordt. Maar wie ben jij dan, als je niemand kan redden?

Wat iemand in de rol van redder zoal zou zeggen:

• Kom, ik zal je laten zien hoe het werkt (en het dan helemaal zelf doen, zonder dat de ander echt leert hoe het moet).

• Och, lukt het niet? Ik zal het wel voor je doen.

• Volgens mij betekent dat zus en zo en moet je nu dus dat en dat doen…

• Ik heb toch zo’n medelijden met haar.

Jouw rol

Ik heb hierboven overdreven karikaturen geschetst over de verschillende rollen binnen de dramadriehoek. Meestal ligt het er niet vingerdik bovenop en zit het hem in de kleine dingen des levens. Het is ook goed mogelijk dat je op verschillende gebieden van je leven, verschillende rollen speelt. Bijvoorbeeld op het werk ben je eerder de redder, thuis het slachtoffer of de dader of net andersom.

Herken jij jezelf in één van deze rollen? Gewoon voor jezelf, kan je hier eerlijk naar kijken?

Hoewel ik niet hou van vakjes, hokjes en/of etiketten, brengt de dramadriehoek je wel een eerste inzicht in jezelf en je leven. Het kan best confronterend zijn te beseffen dat je onbewust in deze dramadriehoek zit. Tegelijk vraagt het moed om jouw rol te erkennen.

De Bermudadriehoek

Je kan de dramadriehoek ook vergelijken met de Bermudadriehoek: wanneer je erin verdwaalt, verdwijn je en word je niet meer levend teruggezien.

Eens je in de dramadriehoek verzeild geraakt, is het heel gemakkelijk erin te verdwalen. Je bent je er zelfs niet van bewust dat je erin zit, het voelt zelfs normaal aan, comfortabel.

Misschien voel je je niet altijd super in je vel, maar je weet waar je aan toe bent. Want zelfs al ben je je niet bewust dat dit de dramadriehoek is, deze manier van leven ken je, hoe beperkend het ook kan zijn. Daarin schuilt het gevaar van de dramadriehoek. Geen rondzwemmende haaien zoals in de Bermudadriehoek, wel een zekere mate van comfort waarvan je gelooft dat het normaal is. Kijk maar eens rond in je omgeving, zet de tv aan, sla de krant open – soaps, drama’s zijn overal aanwezig, dus zal het wel normaal zijn.

De dramadriehoek kan je echter geen vervulling brengen, geen verbondenheid, geen gevoel van eenheid. De dramadriehoek zorgt er net voor dat jij je alleen voelt, onbegrepen, verloren en net zoals in de Bermudadriehoek afgescheiden van de rest van de wereld.

Het goede nieuws is dat je niet, net als ik, hoeft te wachten tot je leven volledig op zijn kop staat om uit de dramadriehoek te stappen.

Jij kan NU kiezen om uit te stijgen boven het drama.

Dat is een superkrachtige, transformerende beslissing. Weet wel dat je leven hierdoor totaal zal veranderen. Geen zwart-wit meer, geen rollenspel… ik zei het al eerder – eens verdwaald in de driehoek word je niet meer levend terug gezien. Diegene die eruit stapt, is een compleet ander persoon dan diegene die erin verzeild geraakte.

Als je nu begint te protesteren… super! Dat betekent dat er iets in jou is aangeraakt. Er is iets in beweging gezet waardoor jij, als je wil, NU kan beslissen om uit de dramadriehoek te stappen, waardoor jij NU kan beslissen om het over een andere boeg te gooien. Want werkelijk, wat heb je te verliezen?

Werk je hier graag aan onder begeleiding? Ik help je graag verder tijdens een individuele sessie.

Meer inspiratie en hartekracht? Kom bij de besloten facebookgroep van Just Bie. Ik zie je daar 💗